AAV (skrót od ang. adeno-associated virus) – wirus należący do parwowirusów, “stowarzyszony” z adenowirusem. Nazywany jest również dependowirusem. Rodzaj wirusa, który bez wsparcia adenowirusa (współinfekcji adenowirusem) lub wirusa Herpes nie może się samodzielnie namnażać (replikować). Ten rodzaj wirusa wykorzystuje się w badaniach podstawowych i próbach klinicznych, używając go jako nośnika genów, wprowadzanych do komórek i […]
Agnozja wzrokowa, zaburzenia świadomej percepcji. Powstaje w wyniku uszkodzenia drogi brzusznej (widzenie dla percepcji) – od płata potylicznego do płata skroniowego (transformacja allocentryczna bodźców wzrokowych – osadzonych w świecie zewnętrznym). Rodzaje agnozji wzrokowych: agnozja wzrokowa kształtu, agnozje koloru, anomia koloru, achromatopsja, agnozja głębi i ruchu, agnozja kojarzeniowa, prozopagnozja.
Ataksja wzrokowa (optyczna, ang. optic ataxia), niemożność inicjowania prawidłowych reakcji ruchowych na bodźce wzrokowe. Zaburzenia automatycznej kontroli ruchowej. Powstaje w wyniku uszkodzenie tzw. grzbietowej drogi wzrokowej (widzenie dla akcji) – od płata potylicznego do płata ciemieniowego (transformacja egocentryczna bodźców –relatywnie do efektora). Pacjenci z ataksja wzrokową nie tylko źle sięgają po przedmiot (pomimo właściwego ruchu oczu), ale także […]
AW – prof. dr hab. Andrzej Wróbel, Zakład Neurofizjologii, IBD im. M. Nenckiego EK – dr hab. Ewa Kublik, Zakład Neurofizjologii, IBD im. M. Nenckiego MS – prof. dr hab. Małgorzata Skup, Zakład Neurofizjologii, IBD im. M. Nenckiego WW – dr hab. Wioletta Waleszczyk, Zakład Neurofizjologii, IBD im. M. Nenckiego JB – Joanna Borowska, studentka […]
Czopki – grupa fotoreceptorów, światłoczułych komórek siatkówki. Gęstość czopków jest największa w centrum siatkówki. Odpowiadają za widzenie przy dziennym oświetleniu, widzenie z dużą rodzielczością przestrzenną i czasową oraz, dzięki temu, że występują w trzech typach o różnej czułości spektralnej, za widzenie barwne.
Eco-HAB – narzędzie służące do w pełni zautomatyzowanego testowania interakcji społecznych myszy. Jest odpowiedzią na palącą potrzebę stworzenia systemu eksperymentalnego, którego wyniki byłyby powtarzalne i miarodajne, a także aby w miarę możliwości zmniejszyć stres zwierząt związany z ich udziałem w doświadczeniu. Jego budowa przypomina system nor, w których myszy żyją na wolności. Gryzonie mieszkają […]
EJN (European Journal of Neuroscience) – oficjalne czasopismo FENS, publikujące prace naukowe z dziedziny neuronauki. Strona internetowa: EJN
FENS (Federation of European Neuroscience Societies) – Federacja Europejskich Towarzystw Neuronauki. Jest to organizacja zrzeszająca ponad 20 000 naukowców z 32 krajów Europy. W skład FENS wchodzą 42 towarzystwa, w tym Polskie Towarzystwo Badań Układu Nerwowego. Celem FENS jest wspieranie badań układu nerwowego poprzez organizację konferencji, warsztatów i szkół, wspieranie współpracy międzynarodowej, wydawnictwo czasopisma z […]
GABA (kwas gamma-aminomasłowy, ang. gamma-Aminobutyric acid) – aminokwas, główny neuroprzekaźnik o charakterze hamulcowym w układzie nerwowym, powodujący hiperpolaryzację komórki postsynaptycznej.
Melanopsynowe komórki zwojowe siatkówki (ang. melanopsin-containing retinal ganglion cells) – grupa czułych na światło komórek zwojowych siatkówki. Komórki melanopsynowe ulegają pobudzeniu pod wpływem światła bezpośrednio oddziaływującego na receptory błonowe komórki, a także pod wpływem informacji docierającej z fotoreceptorów. Celem projekcji tych komórek są struktury mózgu związane z zegarem biologicznym oraz podkorowe struktury układu wzrokowego.
Komórka nerwowa – podstawowa jednostka układu nerwowego. Neuron składa się z ciała komórki i wypustek: dendrytów i (zazwyczaj jednego) aksonu, który czasem tworzący odgałęzienia (kolaterale). Pobudzenie neuronu powoduje gwałtowną zmianę potencjału błonowego, zwaną potencjałem czynnościowym (iglicą), rozchodzącą się wzdłuż aksonu, od ciała komórki do zakończeń drzewka aksonowego.
Neuron projekcyjny (ang. projection neuron) – neuron, którego akson wysyłany jest do innej struktury mózgu. Neuron projekcyjny, który odbiera informacje z innej struktury i przekazuje je do struktur(y) kolejnego piętra przetwarzania informacji nazwiemy neuronem przekaźnikowym (ang. relay neuron).
Neuron wstawkowy, interneuron (ang. interneuron) – neuron lokalny, którego akson nie wychodzi poza obręb jednej struktury. Słowo interneuron niesłusznie bywa traktowane jako określenie neuronu o charakterze hamulcowym. Nie wszystkie z neuronów wstawkowych to neurony hamulcowe (GABAergiczne), niektóre wydzielają kwas glutaminowy lub acetylocholinę. Nie wszystkie neurony wydzielające neurotransmiter GABA to interneurony – niektóre mają charakter projekcyjny.
Neuronauka (ang. neuroscience) – wspólne określenie wielu dziedzin nauki zajmujących się badaniem budowy, funkcji i patologii układu nerwowego; obejmuje m.in. neuroanatomię, neurofizjologię, neurobiologię, neurofarmakologię, neuropsychologię, neurokognitywistykę i neuroinformatykę oraz odpowiednie dziedziny badań klinicznych takich jak neurologia, psychiatria i inne …
Neuroplastyczność – plastyczność neuronalna, plastyczność układu nerwowego – zdolność układu nerwowego do zmian strukturalnych i funkcjonalnych pod wpływem stymulacji, doświadczenia, przetwarzanej informacji lub zmian w środowisku zewnętrznym, a także pod wpływem zmian w układzie nerwowym. Neuroplastyczność stanowi podłoże dla takich zjawisk, jak uczenie się, pamięć, zmiany rozwojowe, zmiany kompensacyjne po uszkodzeniach układu nerwowego.
Oscylacje – proces okresowy lub nieokresowy (od regularnie sinusoidalnego do chaotycznego). Oscylacje aktywności neuronalnej zawierają się między tymi ekstremami i zawierają okresy o dużej (paczki) i małej aktywności neuronalnej (co objawia się autokorelogramami z bocznymi szczytami). Oscylacje te występują często w zakresie wyróżnionych pasm częstotliwości (delta < 4 Hz; theta 4-7 Hz; alfa 8-12 Hz; […]
Pręciki – grupa fotoreceptorów, światłoczułych komórek siatkówki. Pręciki są najliczniejszą grupą fotoreceptorów. Odpowiadają za widzenie przy słabym oświetleniu.
Retinotopia – topograficzne odwzorowanie siatkówki w strukturze układu wzrokowego. Retinotopia stanowi podstawę do wyróżnienia okolicy korowej jako niezależnej wzrokowej okolicy korowej, natomiast nie wszystkie struktury podkorowego układu wzrokowego posiadają tę cechę.
SFN – Society for Neuroscience jest obecnie największym na świecie towarzystwem poświęconym naukowym i klinicznym badaniom układu nerwowego. SFN wydaje prestiżowe czasopismo naukowe The Journal of Neuroscience, organizuje coroczne konferencje gromadzące do 30 tysięcy uczestników oraz prowadzi działalność popularyzującą wiedzę o układzie nerwowym np. na stronie Brainfacts.
Siatkówka – czuła na swiatło wewnętrzna warstwa oka. Zawiera fotoreceptory oraz kilka typów komórek nerwowych: komórki dwubiegunowe, komórki poziome, komórki amakrynowe oraz komórki zwojowe przekazujące informację na wyższe pietra układu wzrokowego.
Uwaga to proces, za pomocą którego mózg dokonuje selekcji informacji. Brzuszna sieć uwagowa (ang. ventral attentional network, VAN) jest zaangażowana w automatyczne przekierowanie uwagi na bodźce o wyróżniających się cechach (procesy „z dołu do góry”). Brzuszna sieć uwagowa składa się z okolicy styku skroniowo-ciemieniowy (temporoparietal junction, TPJ) oraz brzusznej kory czołowej (ventral frontal cortex, VFC).
Uwaga to proces, za pomocą którego mózg dokonuje selekcji informacji. Grzebietowa sieć uwagowa (ang. dorsal attentional network, DAN) jest zaangażowana w wolicjonalne kierowanie i utrzymywanie uwagi zgodnie z wewnętrznymi motywacjami zależnymi od subiektywnych celów i intencji osobnika (procesy „z góry na dół”). Grzebietowa sieć uwagowa (ang. dorsal attentional network, DAN) składa się z przedniego pola wzrokowego (frontal eye […]
Ślepota korowa, ślepowidzenie (ang. cortical blindness) – nieprzypadkowe, adekwatne reakcje na bodźce wzrokowe przy braku świadomej percepcji bodźców pojawiających się w obszarze ubytku pola widzenia. Powstaje w wyniku uszkodzenia pierwszorzędowej kory wzrokowej (V1). W zależności od rozmiaru uszkodzenia może dotyczyć małej części pola widzenia (ubytek pola widzenia – ang. łac. scotoma), połowy (hemianopsja) lub całego pola widzenia. […]
Ślepota uwagowa, niezauważanie bodźców poza polem uwagi. Powstaje w wyniku uszkodzenia tylnej części płata ciemieniowego.
Somatotopia – topograficzne odwzorowanie układu ciała w obrębie czuciowych i ruchowych struktur mózgu. Reprezentacje w korze mózgu człowieka zwyczajowo określa się zdrobniałym mianem ludzika (homunculus) czuciowego lub ruchowego. Proporcja poszczególnych części ciała w obrębie reprezentacji w mózgu związana jest z liczbą receptorów czuciowych lub liczbą stawów i mięśni danej części ciała. Człowieczek czuciowy i ruchowy maja […]
Synchronizacja (ang. synchronization) – wspólna aktywność neuronów. Synchronizacja może wynikać z: (i) wspólnego wejścia anatomicznego; (ii) wspólnego bodźca; (iii) wzajemnego pobudzania (samoorganizacja obwodów funkcjonalnych Hebba). W analizie korelacji aktywności iglicowej (potencjałów czynościowych) neuronów synchronizacja charakteryzuje się wysokim szczytem kroskorelogramu. Szczyt kroskorelogramu w zerze oznacza jednoczasową aktywność badanych komórek; jego przesunięcie względem zera oznacza opóźnienie jednej aktywności względem […]
Wektor wirusowy (ang. viral vector) – zmieniona cząstka wirusa, stosowana jako nośnik genów, wprowadzanych do komórek i tkanek, w celu zastąpienia wadliwego genu lub wzbogacenia genomu w przenoszony gen (transgenizacja). Aby cząstka wirusa była bezpieczna w użyciu, pozbawia się ją zdolności do namnażania się lub modyfikuje tak, by np. zachowała zdolność atakowania i niszczenia komórek […]
Zbiór neuronów (ensamble) – zaproponowana przez D. Hebba reprezentacja obiektów (również poznawczych) złożonych z pojedynczych neuronów reprezentujących obiekty prostsze. Ważną cechą z.n. jest spójność (np. określona częstotliwość oscylacji) pozwalająca wyróżnić jego aktywność wśród sieci neuronalnej. Zbiór wymaga połączeń wzajemnych o dużej wadze.
Zegar biologiczny – wykształcony ewolucyjnie mechanizm organizmów żywych, który generuje ich rytmy biologiczne oraz synchronizuje je do cyklicznie zmieniających się warunków środowiskowych
